Cyfeirio yw awgrymu yn eich gwaith lle rydych wedi defnyddio deunydd nad oedd yn tarddu gennych chi.  Gall hyn gynnwys gwybodaeth ffeithiol, data, delweddau, barn, dyfyniad uniongyrchol, neu pan fyddwch yn crynhoi neu'n aralleirio gwaith pobl eraill.

Mae llawer o aseiniadau academaidd yn mesur eich gallu i ddeall, dadansoddi a gwerthuso gwaith pobl eraill.  Mae cyfeiriadu yn rhan hanfodol o hyn gan ei fod yn hysbysu'r darllenydd o'r testunau yr ydych wedi ymgynghori â hwy yn ystod ymchwil, ac yn ei gwneud yn glir i'r darllenydd nad oedd y gwaith yn tarddu gennych chi.

Byddai methu â nodi bod rhywfaint o'ch aseiniad yn ddyfyniad o waith pobl eraill neu'n deillio ohono yn llên-ladrad.

Mae'r Brifysgol wedi cynhyrchu canllawiau a fydd yn eich helpu i gyfeirio'n gywir wrth ddefnyddio'r arddull Harvard: Canllawiau Cyfeirio.

Y canllaw hwn yw'r norm sefydledig ar gyfer pob pwnc lle defnyddir cyfeirio Harvard.  Ar y cyrsiau lleiafrif lle defnyddir arddulliau cyfeirio eraill, (e.e. Vancouver, Rhifol, APA), dylech barhau i ddefnyddio'r rheini fel y cyfarwyddwyd gan eich darlithwyr.

Efallai y byddwch hefyd yn gweld adran gyfeirio Sgiliau Astudio yn ddefnyddiol.

Math o gamymddwyn academaidd yw llên-ladrad.  Os cewch eich dal yn llên-ladrata, p'un a wnaethoch hynny'n fwriadol neu'n anfwriadol, cewch eich gwahodd i gyfarfodydd, o bosibl yn destun gweithdrefnau disgyblu ac mae'n debyg y byddwch yn profi straen.  Mewn achosion difrifol, gall effeithio ar eich record academaidd.  Sicrhewch eich bod yn ymwybodol o beth mae arfer academaidd da yn ei olygu (gweler yn is i lawr y dudalen hon).

Beth yw llên-ladrad?

Dyma'r diffiniad a ddefnyddir gan brifysgolion:

“Llên-ladrad yw defnyddio gwaith rhywun arall a dweud mai eich gwaith eich hun ydyw, er eich budd eich hun, boed hynny'n fwriadol neu'n anfwriadol."

Mae llên-ladrad yn golygu rhoi'r argraff bod darn o waith yn tarddu gennych chi pan nad oedd, neu o leiaf nad oedd peth ohono.  Os ydych chi'n cyflwyno syniad, rydych chi'n rhoi'r argraff yn awtomatig mai eich gwaith chi ydyw, oni bai eich bod yn rhoi clod dyledus.

Cydgynllwynio

Mae cydgynllwynio â pherson arall ar waith sydd wedi'i olygu i fod yn waith chi eich hun hefyd yn llên-ladrad.  Er enghraifft, gallech gael eich cyhuddo o gydgynllwynio os ydych yn benthyg un o'ch aseiniadau i gyd-fyfyriwr, yn enwedig os ydynt yn rhoi rhywfaint ohono yn ei aseiniad ei hun.  Hyd yn oed os ydynt yn aralleirio eich gwaith, mae'n bosibl canfod cydgynllwynio.  Meddyliwch yn ofalus cyn rhoi benthyg eich gwaith i eraill.

Mae ffurf arall o gydgynllwynio yn digwydd pan fyddwch chi'n gweithio ar brosiect tîm ac yn gorfod ysgrifennu traethawd amdano wedyn.  Yn aml, mae'n ofynnol i'r traethodau fod yn waith unigol, a hyd yn oed pe baech yn rhannu llwyth gwaith eich prosiect, gall rhoi traethodau gyda rhannau a rennir fynd i drafferthion, oni bai bod eich darlithydd yn ei ganiatáu'n benodol.  Y traethawd yw eich cyfle i ddangos i chi gymryd rhan yn weithredol yn y prosiect tîm a phob rhan o'r broses.  Os oes gennych unrhyw amheuon neu gwestiynau, siaradwch â'ch darlithydd.  Dylent allu eich cynghori.

Canfod llên-ladrad

Mae 'e-offer' i wirio a yw darn o waith wedi cael ei gyhoeddi neu ei gyflwyno eisoes ar gyfer asesiad. Gellir gwirio'r gwaith ar-lein mewn munudau, drwy’r teclyn Turnitin.  Ewch i'r Canllaw Turnitin i gael rhagor o wybodaeth.

Mae Turnitin wedi'i integreiddio â Blackboard.  Gall darlithwyr bostio darn o'ch ysgrifennu, ac mewn amser byr, mae ef/hi (neu chi, os caniateir hynny gan eich darlithwyr) yn derbyn adroddiad gwreiddioldeb sy'n tynnu sylw at faint o'ch testun sy'n cyfateb i rywbeth sydd eisoes wedi'i gyhoeddi yn rhywle, neu sydd wedi'i ysgrifennu gan fyfyriwr arall.  Mewn llawer o achosion, nid oes angen defnyddio cronfa ddata arbennig hyd yn oed i ganfod llên-ladrad.  Mae rhai darlithwyr wedi datgelu'r copïo drwy deipio brawddeg i mewn i Google.  Mae llawer o ffyrdd i ganfod llên-ladrad, ac mae darlithwyr yn eu defnyddio'n rheolaidd.

Beth sy'n digwydd os amheuir llên-ladrad neu gamymddwyn academaidd arall?

Ar ôl i bryder gael ei godi ynghylch gwaith myfyriwr, a chytunir bod achos i ymchwilio iddo, gwahoddir y myfyriwr i gyfarfod â'i Gyfadran i drafod y mater.  Yn y cyfarfod, bydd y myfyriwr yn cyfarfod â phanel sy'n cynnwys dau aelod o staff o'i Gyfadran.  Bydd y ddau aelod o'r panel yn annibynnol ar y myfyriwr a'u cwrs.  Hefyd yn bresennol yn y cyfarfod fydd yr aelod o staff a gododd y pryder am waith y myfyriwr.

Bydd y Panel yn gofyn i'r aelod o staff a gododd y pryder ynghylch gwaith y myfyriwr gyflwyno ei achos ac egluro pam y cyfeiriwyd yr achos at y panel.  Yna bydd y panel yn gofyn cwestiynau i'r aelod o staff, os yw hynny'n briodol.  Bydd y myfyriwr wedyn yn cyflwyno ei achos a bydd y Panel yn gofyn cwestiynau i'r myfyriwr.  Mae'n bosibl y bydd yr aelod o staff a gododd y pryder a'r myfyriwr yn cael cyfle i grynhoi os yw'r Panel yn teimlo bod arno angen hyn. 

Yna gofynnir i'r aelod o staff a gododd y pryder a'r myfyriwr adael yr ystafell tra bo'r Panel yn cael trafodaeth breifat ynghylch a ydynt yn teimlo bod camymddwyn academaidd wedi digwydd ac os yw'n berthnasol pa gosb fyddai'n briodol yn eu tyb nhw.  Gofynnir i'r aelod o staff a gododd y pryder a'r myfyriwr fynd yn ôl i'r cyfarfod wedyn. Yna, caiff y myfyriwr wybod am benderfyniad y panel o ran p’un a  ddigwyddodd camymddygiad academaidd ai peidio.  Mae tri chanlyniad posibl:

1.1. mae'r panel a'r myfyriwr yn cytuno nad oedd camymddwyn academaidd wedi digwydd (yn yr achos hwn ni chymerir unrhyw gamau pellach)

2.2. mae'r panel a'r myfyriwr yn cytuno bod camymddwyn academaidd wedi digwydd (yn yr achos hwn bydd y Panel yn gosod un o'r cosbau sydd ar gael iddynt)

3.3. mae'r panel a'r myfyriwr yn anghytuno ynghylch a ddigwyddodd camymddwyn academaidd (yn yr achos hwn cyfeirir achos y myfyriwr i bwyllgor y Brifysgol, y Panel Camymddwyn Academaidd).

Yn y rhan fwyaf o achosion, rhoddir y canlyniad i'r myfyriwr ar ddiwedd y cyfarfod.

Os cyfeirir achos myfyriwr at y Panel Camymddwyn Academaidd i'w ystyried, bydd y panel gwrando ar yr achos, yn cynnwys cadeirydd, aelod o staff o gyfadran arall a Llywydd Undeb y Myfyrwyr (neu enwebai). Cynhelir y cyfarfod yn yr un modd â'r cyfarfod cyfadran, ond rhoddir y canlyniad i'r myfyriwr yn ysgrifenedig hyd at 5 diwrnod gwaith ar ôl y cyfarfod.

Mae'r cosbau'n amrywio o rybudd ysgrifenedig neu ailysgrifennu'r darn o waith i fethiant a dirwyn y cwrs cyfan i ben.  O bosibl, fel rhan o'r gosb, gall myfyriwr gael ei gyfeirio at y Gwasanaeth Datblygu Myfyrwyr a Sgiliau Astudio ar gyfer sesiwn cyfeirio.  Mae hyn ar y cyfan yn gyfrwng cymorth i helpu myfyrwyr gyda'u hastudiaethau.  Fodd bynnag, mae'n bwysig bod myfyrwyr yn mynychu'r sesiwn oherwydd os na wnânt hynny, gellir cyfeirio'r achos yn ôl at gadeirydd y panel a gellid gosod cosb uwch.

Gall myfyrwyr gysylltu ag Undeb y Myfyrwyr i gael cynrychiolaeth a chefnogaeth yn ystod y broses hon.

Un o elfennau allweddol uniondeb academaidd yw deall arfer academaidd da mewn gwaith ysgrifenedig ac ymarfer creadigol.  Mae deall sut i ddefnyddio gwaith ysgolheigion eraill, gan gynnwys eich cyfoedion, i ddatblygu eich mewnwelediad eich hun i bwnc yn sgìl proffesiynol pwysig.

Bydd disgwyl i chi ddilyn confensiynau academaidd proffesiynol.  O fewn y gymuned academaidd ryngwladol nid yw byth yn dderbyniol defnyddio geiriau pobl eraill neu eu hallbwn creadigol (p’un ai ydynt yn gyhoeddedig neu’n anghyhoeddedig, gan gynnwys deunydd o'r rhyngrwyd) heb gydnabyddiaeth benodol.  Ni fyddai gwneud hynny'n cael ei ystyried yn arwydd o barch ond yn hytrach fel llên-ladrad..

Prif egwyddorion

• Pan fyddwch yn cymryd nodiadau o ffynonellau, gwnewch yn siŵr eich bod yn gwneud hynny mewn ffyrdd sy'n nodi lle'r ydych yn cofnodi eich arsylwadau eich hun yn seiliedig ar y ddogfen rydych yn ei darllen, lle rydych yn aralleirio a lle rydych yn cofnodi dyfyniadau uniongyrchol.  Bydd hyn yn arbennig o bwysig os ydych yn cymryd nodiadau dros gyfnod hirach ac yna'n eu hadolygu'n ddiweddarach.  I gael rhagor o wybodaeth am sut i gydnabod gwaith eraill sy'n dylanwadu ar eich gwaith eich hun, gweler y Canllaw Cyfeirio
• Dysgwch gynllunio eich amser astudio'n effeithiol, bod yn ymwybodol o derfynau amser a gadael digon o amser ar gyfer ysgrifennu i osgoi'r angen i gymryd 'toriadau byr' a allai arwain at arfer academaidd gwael.
• I ddangos eich gwybodaeth a'ch gallu yn effeithiol mewn aseiniadau, mae angen i chi sicrhau eich bod yn rhoi sylw i'r cwestiwn a ofynnir i chi.  Mae cynnwys symiau mawr o ddeunydd wedi’i bastion, cydnabyddedig, neu orddyfynbris o ffynonellau allanol, yn debygol o amharu ar ansawdd a gwreiddioldeb y gwaith ac felly mae'n annhebygol o sicrhau marciau da.
• Diben asesu yw'ch galluogi i ddatblygu ac arddangos eich gwybodaeth a'ch dealltwriaeth eich hun o ganlyniadau dysgu eich cwrs.  Mae'n gwbl briodol bod eich gwaith yn cael ei lywio gan waith pobl eraill yn y maes, ac yn cyfeirio ato, neu at drafodaethau gyda'ch cyfoedion, eich tiwtor neu oruchwyliwr. Fodd bynnag, rhaid cydnabod cyfraniadau o'r fath bob amser yn unol â chonfensiynau sy'n briodol i'r ddisgyblaeth.  Mae hyn yn gofyn am fwy na sôn am ffynhonnell mewn Llyfryddiaeth a all fod yn arfer y byddwch chi'n ei ddefnyddio yn y Gyfadran neu'r coleg.  Dylech gydnabod pob enghraifft o syniadau, gweithiau celf neu eiriau person arall gan ddefnyddio'r confensiynau cyfeirio priodol.  Mae'n bwysig egluro beth yw eich geiriau, syniadau neu weithiau celf a gymerwyd gan eraill.
• Mae'n aml yn ddefnyddiol trafod syniadau a dulliau o weithio gyda'ch cyfoedion ac mae hon yn ffordd dda o'ch helpu i feddwl am eich syniadau eich hun.  Fodd bynnag, dylai gwaith a gyflwynir i'w asesu fod eich gwaith eich hun bob amser heblaw lle nodir yn glir fel arall yng nghyfarwyddiadau'r aseiniad.  Mewn rhai achosion bydd angen gweithio mewn grwpiau, ac fe all fod adegau pan fydd gwaith yn cael ei gyflwyno gan y grŵp cyfan yn hytrach nag unigolion.  Yn yr achosion hyn, bydd y cyfarwyddiadau yn ei gwneud yn glir sut y dylid nodi cyfraniadau unigol i'r gwaith ar y cyd a byddant yn cael eu hasesu.  Os oes gennych unrhyw amheuaeth, holwch y person sy'n gosod yr aseiniad.  Os ydych wedi gweithio gydag eraill dylech wneud yn siŵr eich bod yn cydnabod hyn mewn unrhyw ddatganiad a wnewch (gweler isod).
• Pan fyddwch yn cyflwyno darn o waith cwrs, gofynnir i chi ddatgan (e.e. drwy ddefnyddio datganiad wedi'i lofnodi neu flwch wedi'i dicio i'w gyflwyno'n electronig) eich bod yn ymwybodol o ofynion arfer academaidd da a’r cosbau posibl am unrhyw achosion o dorri'r Cod.
• Mae Presenoldeb yn bwysig i'ch cyfleoedd i lwyddo'n academaidd.

• Canllaw Cyfeirio
• Gwasanaeth Datblygu Myfyrwyr a Sgiliau Astudio - mae'n cynnig taflenni cyfeirio, sydd ar gael ar-lein, a byddant yn cynnal gweithdai cyfeirio rheolaidd yn ystod y tymor.